Ik las dit weekend een artikel over Mallorca. Daarin dook de term “sandwichtoerist” en “dieseltoerist” op. Het riep meteen herinneringen op aan de Belgische kust van de jaren ’80 en ’90, toen burgemeesters spraken over de “frigoboxtoerist”: dagjesmensen die met een koelbox vol eigen proviand naar zee trokken en geen euro – of toen nog frank – uitgaven in de horeca.

Achter die speelse labels schuilt telkens dezelfde frustratie. Lokale ondernemers en besturen zien toeristen toestromen die wel gebruikmaken van stranden, infrastructuur en publieke ruimte, maar nauwelijks bijdragen aan de kas van restaurants, cafés of winkels. Ze ervaren de lasten – verkeer, afval, drukte – zonder dat er inkomsten tegenover staan.

Toch blijft de vraag knagen: vanwaar halen we het recht om te verwachten dat toeristen hun geld op een bepaalde manier uitgeven? Toeristen betalen vaak al voor vervoer, verblijf en belastingen. Is het dan ook hun plicht om te consumeren volgens de wensen van de gastheer?

Vanuit economisch oogpunt is het antwoord duidelijk: toerisme wordt vaak gezien als een transactie. Bezoekers zijn welkom zolang ze inkomsten opleveren. Vanuit het perspectief van de reiziger ligt dat anders: toerisme gaat in de eerste plaats over vrijheid. De vrijheid om te kiezen of je dineert in een restaurant of picknickt met een broodje uit de supermarkt.

Daar ligt de paradox. Bestemmingen promoten reizen als ultieme vrijheid, maar die vrijheid blijkt onzichtbare grenzen te hebben. Wie niet voldoende besteedt, wordt al snel weggezet als “sandwichtoerist”, “dieseltoerist” of “frigoboxtoerist”. Toerisme verwordt zo tot een economisch contract: je bent welkom, maar enkel zolang je de ongeschreven consumptieregels respecteert.

En dat leidt tot een ongemakkelijke conclusie: misschien draait gastvrijheid minder om openheid en meer om rendement. De vraag is dan: willen we toerisme zien als onvoorwaardelijke gastvrijheid, of als een handelscontract waarin de gast slechts welkom is zolang de kassa rinkelt?